Czy alkoholizm może przebiegać „w ukryciu”? Jak funkcjonują osoby uzależnione, które nie wyglądają na alkoholików?

Alkoholizm często kojarzy się z osobami, które nie radzą sobie w życiu, tracą pracę, mają poważne problemy zdrowotne i społeczne. Tymczasem istnieje grupa osób, które, mimo uzależnienia, potrafią utrzymywać pozory normalnego życia zawodowego i rodzinnego. Wysokofunkcjonujący alkoholizm to podstępny problem, który przez długi czas może pozostawać niezauważony – zarówno przez otoczenie, jak i samego uzależnionego. Jakie mechanizmy pozwalają ukrywać problem? Dlaczego tak trudno przyznać się do uzależnienia i szukać pomocy?

Czym jest wysokofunkcjonujący alkoholizm i czym różni się od stereotypowego uzależnienia?

Wysokofunkcjonujący alkoholizm (HFA – High-Functioning Alcoholism) to forma uzależnienia, w której osoba pije w sposób szkodliwy, ale nadal spełnia swoje obowiązki zawodowe, społeczne i rodzinne. W przeciwieństwie do stereotypowego obrazu alkoholika:

• Utrzymuje stałą pracę – często na wysokim stanowisku, nie zaniedbując obowiązków.
• Funkcjonuje społecznie – uczestniczy w życiu rodzinnym i towarzyskim, nie wzbudzając podejrzeń.
• Pije w sposób kontrolowany, ale regularny – np. tylko wieczorami lub w weekendy, co daje iluzję panowania nad nałogiem.
• Nie przejawia oczywistych oznak uzależnienia – nie upija się do nieprzytomności, nie traci pracy ani domu.

Taki obraz sprawia, że ani otoczenie, ani sama osoba uzależniona przez długi czas nie widzą problemu.

Jakie cechy i zachowania mogą świadczyć o ukrytym problemie alkoholowym?

Choć osoby z wysokofunkcjonującym alkoholizmem potrafią przez długi czas ukrywać swój problem, istnieją pewne charakterystyczne zachowania, które mogą wskazywać na uzależnienie:

• Picie „dla relaksu” – traktowanie alkoholu jako codziennego sposobu na odprężenie.
• Ukrywanie ilości wypijanego alkoholu – np. chowanie butelek, picie w samotności.
• Zmienność nastrojów – rozdrażnienie i nerwowość w sytuacjach, gdy nie można się napić.
• Zwiększona tolerancja na alkohol – potrzeba spożycia większych ilości, by osiągnąć ten sam efekt.
• Racjonalizowanie i usprawiedliwianie picia – np. przekonywanie, że „każdy tak robi” lub że „alkohol pomaga w lepszej pracy”.

Dlaczego osoby z wysokofunkcjonującym alkoholizmem zaprzeczają problemowi?

Osoby z HFA często nie postrzegają siebie jako uzależnionych, ponieważ ich życie nie przypomina stereotypowego obrazu alkoholika. Mechanizmy, które pomagają im wypierać problem, to:

• Porównywanie się do „prawdziwych” alkoholików – „Nie piję od rana, więc nie mam problemu”.
• Wysoka skuteczność w pracy – „Nie zawalam obowiązków, więc nic złego się nie dzieje”.
• Racjonalizowanie spożycia alkoholu – „To tylko kieliszek wina po pracy, należy mi się po ciężkim dniu”.
• Unikanie sytuacji, w których mogliby być oceniani – np. picie tylko w domu, bez świadków.

Mechanizmy pozwalające na długotrwałe utrzymywanie pozorów normalnego życia

Wysokofunkcjonujący alkoholicy często stosują różne strategie, aby ukrywać swój nałóg i unikać konsekwencji:

• Ścisłe kontrolowanie ilości spożywanego alkoholu – np. picie tylko określonej liczby drinków, co pozwala na utrzymanie iluzji kontroli.
• Unikanie picia w pracy lub w obecności osób, które mogą coś zauważyć.
• Troska o wizerunek – dbanie o wygląd, kondycję fizyczną i dobre relacje z otoczeniem.
• Doskonałe maskowanie objawów kaca – np. picie dużej ilości wody, stosowanie leków, unikanie sytuacji wymagających dużej koncentracji rano.

Jakie są konsekwencje długotrwałego ukrywania uzależnienia?

Mimo że wysokofunkcjonujący alkoholicy mogą przez lata ukrywać swój problem, skutki nałogu są nieuniknione.

Zdrowotne:

• Uszkodzenie wątroby (marskość, stłuszczenie).
• Zaburzenia układu nerwowego – problemy z pamięcią, koncentracją, depresja.
• Zwiększone ryzyko nadciśnienia i chorób serca.

Społeczne:

• Stopniowe pogorszenie relacji z rodziną i przyjaciółmi.
• Utrata zaufania współpracowników i bliskich.
• Ryzyko utraty pracy w przypadku pogorszenia się sytuacji.

Dlaczego osoby z wysokofunkcjonującym alkoholizmem rzadziej szukają pomocy?

Jednym z głównych powodów, dla których osoby z HFA nie zgłaszają się na leczenie alkoholizmu w Dolnośląskim, jest przekonanie, że ich problem nie jest wystarczająco poważny. Inne przyczyny to:

• Strach przed utratą reputacji – obawa, że ujawnienie problemu wpłynie na życie zawodowe.
• Brak dramatycznych konsekwencji – skoro wszystko „działa”, to nie ma potrzeby zmian.
• Iluzja kontroli nad nałogiem – przekonanie, że można przestać pić w każdej chwili.

Jakie sygnały świadczą o tym, że warto podjąć leczenie?

• Coraz większa trudność w kontrolowaniu ilości spożywanego alkoholu.
• Pojawiające się problemy zdrowotne związane z piciem.
• Bliscy zaczynają zwracać uwagę na problem.
• Zdarzają się epizody „urwanego filmu”.
• Alkohol staje się głównym sposobem na radzenie sobie ze stresem.

Jakie metody terapii są najskuteczniejsze?

Osoby, które przez długi czas wypierały swój problem, często potrzebują specjalistycznej terapii, która uwzględni ich mechanizmy zaprzeczania. Skuteczne metody to:

• Terapia indywidualna – pomaga w zrozumieniu przyczyn uzależnienia i wypracowaniu nowych strategii radzenia sobie.
• Terapia grupowa – wsparcie osób z podobnym problemem zmniejsza poczucie izolacji.
• Programy leczenia stacjonarnego – pomocne w przypadku osób, które mają trudności z przerwaniem picia samodzielnie.
• Wsparcie dla bliskich – terapia dla rodzin pomaga zrozumieć problem i wspierać osobę uzależnioną.

Podsumowanie

Wysokofunkcjonujący alkoholizm to problem, który przez długi czas może pozostawać niezauważony. Mimo że osoba uzależniona funkcjonuje „normalnie”, skutki długotrwałego picia są nieuniknione. Ośrodki oferujące profesjonalne leczenie alkoholizmu w Dolnośląskim wykorzystują metody terapii, które pomagają osobom z HFA uwolnić się od nałogu i odzyskać kontrolę nad swoim życiem. Im szybciej zostanie podjęta decyzja o leczeniu, tym większa szansa na trwałe wyjście z uzależnienia.